Najnoviji Izvještaj Evropske komisije o Crnoj Gori potvrđuje ono što smo i ranije isticali, da u Crnoj Gori postoji formalni napredak u pregovaračkom procesu, koji je prije svega rezultat profesionalnog rada državne administracije, a ne političke volje vlasti. Još je, međutim, očiglednije vrijednosno i političko nazadovanje. Taj napredak je ostvaren uprkos brojnim klipovima u točkovima koje u evropski proces uporno ubacuje veći dio vladajuće većine, predvođen Andrijom Mandićem, koji baštini vrijednosti suprotne od onih na kojima počiva Evropska unija.

Sada je potpuno jasno da Crna Gora formalno korača ka Evropskoj uniji, ali suštinski ne samo da stagnira, nego u mnogim segmentima i nazaduje. Otuda i nova, do sada najjasnija upozorenja iz Brisela i izjava komesarke Marte Kos o mogućnosti uvođenja prelaznog perioda za nove članice, pa čak i njihovog privremenog isključenja iz Unije ukoliko postanu remetilački faktor. Takve poruke ne dolaze slučajno. One su direktna refleksija sve veće zabrinutosti da bi Crna Gora, ako nastavi putem na kojem je sada, mogla postati novi trojanski konj unutar EU, poput današnje Mađarske.

Evropska unija ne želi više retrogradne režime pod svojim krovom, niti one koji se samo deklarativno pozivaju na evropske principe, a u praksi promovišu proruske narative, relativizuju ratne zločine, negiraju genocid u Srebrenici, rehabilituju fašističke saradnike i podgrijavaju nacionalne i vjerske podjele. Ne želi Unija one koji pod plaštom evropskih integracija otkrivaju spomenike ratnim zločincima poput Pavla Đurišića i time ponižavaju i istorijsku istinu i moralnu savjest Crne Gore. Ne želi one koji u 21. vijeku zatvaraju oči pred ksenofobnim porukama usmjerenim prema čitavim etničkim zajednicama, poput one „ubij Turčina“, niti one koji urušavaju odnose sa evropskim partnerima do mjere da pojedine države članice njihove najviše funkcionere proglašavaju nepoželjnima.

Zato ne čudi što se po prvi put u evropskoj retorici pojavljuju termini poput članstva bez prava glasa i ograničenog pristupa institucijama EU, niti što se počinje licitirati i rokom koji se odnosi na 2030. godinu za pristup novih članica. To nije puka birokratska formulacija, već političko upozorenje da se u Uniju neće ulaziti sa autoritarnim refleksima i lažnim proevropskim maskama.

Kada se tome doda činjenica da vlast u duže od godinu opstruira izbor sudija Ustavnog suda, mjesecima izbor Savjeta Agencije za elektronske komunikacije, gotovo dvije godine izbor viceguvernera i članova Savjeta Centralne banke i gotovo godinu dana izbor članova Fiskalnog savjeta, kao i da nije poštovala mišljenje Venecijanske komisije u slučaju nezakonitog penzionisanja sutkinje Ustavnog suda, onda je jasno zašto Brisel šalje poruke koje se ranije nijesu mogle čuti sa te adrese.

U tom kontekstu, umjesto da vlast euforično slavi ovaj izvještaj i javnost zasipa samohvalama, bilo bi odgovornije da se ozbiljno zamisli nad njegovim stvarnim sadržajem i porukama koje su povodom njegove prezentacije saopštene. Jer, između redova tog dokumenta nalaze se upozorenja da Crna Gora, ako nastavi ovim putem, može formalno stići do evropskih vrata, ali će suštinski ostati van njih.

Evropska unija je jasno poručila da ne želi nove trojanske konje u svojim redovima. Crna Gora zato mora odlučiti da li želi biti dio evropske porodice naroda po vrijednostima, a ne samo po geografiji, ili će ostati primjer zemlje koja je propustila istorijsku šansu jer su je vodili oni koji Evropu vide kao paravan za potpuno suprotne interese.

Zato je danas važnije nego ikad da se siđe sa tog proruskog trojanskog konja i da se u periodu pred nama okupi sve što je u Crnoj Gori istinski evropsko i građansko. Podsjećanja radi, upravo su članice Evropskog saveza, tada okupljene u Savezu reformskih snaga, bile utemeljivači evropske ideje u Crnoj Gori, u vrijeme kada je ta ideja bila u ubjedljivoj manjini, a danas predstavlja ubjedljivu većinu u našem društvu. Na tim temeljima, Evropski savez i danas ostaje nosilac autentične evropske misije Crne Gore, one koja nipošto ne pristaje na imitaciju, već istrajno brani ideju evropske, građanske, pristojne i dostojanstvene Crne Gore.